مرکز یادگیری

چکیده

در گذشته مردم علت بیماری ها را نمی دانستند، به همین علت نمی توانستند از شیوع آن جلوگیری کنند و بنابراین یک میکروب باعث کشتن انسان های زیادی می شد. بعدها با افزایش دانش و آگاهی، مردم توانستند ویروس و باکتری و سایر عوامل بیماری زا را بشناسند و روش های بهداشتی برای جلوگیری از بیمار شدن پیدا شدند و با کشف آنتی بیوتیک ها، واکسن ها و داروها کمک شایانی به افزایش ایمنی بدن و سیستم دفاعی بدن و در نتیجه مصون ماندن از ویروس ها و بیماری ها شد.

اهداف

دانش آموز با عوامل بیماری زا آشنا شود.
ویروس و میکروب ها را به عنوان عوامل بیماری زا بشناسد و بتواند نام ببرد.
راه های ورود میکروب ها به بدن را بشناسد.

شرح درس

بدن ما تنها وقتی زنده است که میلیاردها سلول، بافت ها و اعضای آن به درستی کار کنند. وجود باکتری به صورت انگل در بدن ما نظم دستگاه های بدن را مختل کرده و باعث بیماری می شود. به طور کلی هرگونه اختلال در کار طبیعی بدن را بیماری می نامند. در گذشته به علت کم بودن اطلاعات مردم، یک عامل بیماری زا باعث مرگ چندین انسان می شد. یک دسته از بیماری ها وجود دارند که قابلیت سرایت به اشخاص دیگر را دارند و عامل آن ها جانداران میکروسکوپی هستند، این بیماری ها اصطلاحا واگیر نام دارد. ویروس ها، قارچ ها و باکتری ها از انواع این جانداران میکروسکوپی هستند که از راه های گوناگون به افراد دیگر منتقل می شوند.

ویروس ها یکی از عوامل بیماری زا هستند که از جانداران تک سلولی و باکتری ها نیز کوچک ترهستند. ویروس ها برای این که بتوانند تولید مثل کنند، باید وارد سلول های زنده شوند و با استفاده از موادی که در سلول میزبان موجود است، تولید مثل را آغاز کنند. ویروس ها خارج از سلول هیچ گونه فعالیت زیستی ندارند. هر ویروس فقط در دستگاه معینی از بدن فعالیت می کند. مثلا ویروس آنفولانزا به دستگاه تنفس می رود، و ویروس فلج اطفال به دستگاه عصبی آسیب می رساند.

فکر کنید
برای این که ویروس سرماخوردگی شما به افراد دیگر منتقل نشود چه کارهایی باید انجام دهید؟
بیشتر باکتری ها نمی توانند غذاسازی کنند. بنابراین غذای آماده خود را از محیط اطراف می گیرند. بعضی از باکتری ها غذای خود را از اجساد جانداران، یا گوشت حیوانات و بعضی نیز از بدن جاندار زنده تامین می کنند که انگل نامیده می شوند.

راه های انتشار بیماری ها
شناسایی راه های انتشار بیماری ها باعث می شود تا در جلوگیری از مبتلا شدن و گسترش یک بیماری آگاهی داشته و بتوانیم از آن جلوگیری کنیم. بیماری ها از راه های مختلفی انتشار پیدا می کنند .

برخی از آن ها عبارتند از:
- هوا: بیماری هایی مثل سل، ذات الریه، آنفولانزا و سرماخوردگی معمول از راه هوا منتقل می شوند. به این صورت که باکتری ها و ویروس های موجود در مخاط و بینی و حلق افراد از راه سرفه و عطسه در هوا منتشر می شوند و ما آن ها را از طریق هوای بازدم به داخل بدن خود می فرستیم. 

- آب: آب های آلوده عامل بیماری هایی مثل حصبه، اسهال خونی و عفونت های روده است. در گذشته که مردم از آب چاه و رود استفاده می کردند و لوله کشی آب وجود نداشته است، این بیماری ها فراوان بوده و باعث مرگ افراد زیادی می شده است.

- غذا: شستشوی نادرست مواد غذایی سبب انتقال عوامل بیماری زا به داخل بدن می شود. البته پختن غذا سبب از بین رفتن بسیاری از ویروس و باکتری ها می شود. ولی لازم است میوه ها و سبزیجات قبل از مصرف به درستی شسته شوند. 

- تماس: بیماری های پوستی مثل جوش و کورک از طریق تماس مستقیم اشخاص با هم به وجود می آید. بیماری هایی نیز از طریق تماس غیر مستقیم انتقال پیدا می کنند، مثلا از طریق دست زدن به اشیایی که فرد بیمار با آن تماس داشته است.  

- حشرات: بعضی حشرات مانند مگس و سوسک عامل انتقال باکتری هستند و با نشستن روی اشیایی که ما با آن ها در تماس هستیم و یا مواد غذایی، باعث انتقال بیماری می شوند.

در نوشتار بعدی به شرح راه های دفاعی بدن و کمک به دفاع بدن در برابر بیماری ها خواهیم پرداخت.

مرکز یادگیری سایت تبیان، تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: مرجان سلیمانیان

پیدایش

نقره در حالت اصلی با گوگرد آرسنیک آنتیمون و کلرین و کانی های دیگر از قبیل Argentite Ag2S و Ho Silver AgCl ترکیب می شود. منابع اصلی نقره مس مس-نیکل طلا سرب و سرب روی می باشد که از کانادا مکزیک پرو و ایلات متحده آمریکا حاصل می شود.

این عنصر از پالایش الکترولیتی مس نیز حاصل می شود. درجه خلوص نقره تجاری حداقل 99.9% می باشد و حتی خلوص بیشتر از 99.999% نیز موجود می باشند.

ایزوتوپ ها

نقره طبیعی از دو ایزوتوپ فعال Ag107 و Ag109 تشکیل شده است و Ag107 بیشترین فراوانی طبیعی را دارد. (51839%) برای این عنصر 28 عنصر رادیو اکتیوی نیز شناسایی شده است که Ag-105 با نیمه عمر 4129 روز Ag111 با نیمه عمر با نیمه عمر 7.45 روز و Ag-112 با نیمه عمر 3.13 ساعت پایدارترین می باشد. تمام دیگر ایزوتوپ های رادیو اکتیوی این عنصر نیمه عمری کمتر از یک ساعت دارند که نیمه عمر بیشتر آن ها کمتر از 3 دقیقه است.

این عنصر همچنین Meta Stateهای بیشماری دارد که (Agm128(417t Year و (Agm-110(249,79days و (Agm-1078(28days پایدارترین آن ها می باشد.

ایزوتوپ های نقره به صورت وزن اتمی از 93,943 Amu Ag94 تا 123,929 amu Ag124 مرتب شده اند. حالت Decay اولیه قبل از ایزوتوپ فراوان Ag107 الکترون گیری و حالت اولیه بعد از آن Beta Decay می باشد. محصول Decay اولیه قبل از Ag107 ایزوتوپ های عنصر پالادیوم و محصولات اولیه بعد از آن ایزوتوپ های عنصر کادیوم می باشد.

ایزوتوپ پالادیوم Pd107 توسط عمل حذف بتا تجزیه شده و به Ag107 با نیمه عمر 6.5 میلیون سال تبدیل می شود. شهاب های آسمانی تنها اجسامی هستند که میزان Pd/Ag به اندازه کافی دارد و در آن ها انواع مختلفی از Ag107 وجود دارد. Ag107 Radiogenic برای اولین بار در شهاب سنگ Santa Clara در سال 1978 کشف شد.

کاشفین ابراز کردند که انعقاد و تفکیک سیاره های کوچک که در هسته خود حاوی آهن هستند ممکن از در 10 میلیون سال پیش بعد از حادثه NucleoSynthetic می باشد. بین Pd107 و نقره در بدن ارتباطی پیدا می شود که با افزایش سیستم خورشیدی ذوب می شود که وجود زندگی کوتاه در نوکلیدهای سیستم های خورشیدی اولیه انعکاس می دهد.

هشدراها و تأثیرات بر سلامتی

نقره به خودی خود سمی نیست اما نمک های آن سمی بوده و ممکن است سرطان زا نیز باشند. ترکیباتی که حاوی نقره هستند می توانند جذب سیستم گردش خون شده و در بافت های بدن شرایط Argyria تولید کنند که موجب به وجود آمدن رنگدانه های خاکستری در پوست و می شود که اگر چه تأثیری بر سلامتی نداد ولی باعث بد قیافه شدن پوست می شود. این عنصر هیچگونه نقش بیولوژیکی در زندگی انسان ندارد.

هنوز بر سر تاثیرات نقره بر سلامتی بحث وجود دارد. نقره خاصیت میکروب کشی دارد و ارگانیسم های میکروبی را می کشد ولی بر روی گونه های پیچیده تر زندگی تأثیری ندارد. Hippocrates که پدر پزشکی نوین می باشد نوشته است که نقره فوایدی دارد و دارای خاصیت ضد بیماری می باشد. گونه های مختلفی از ترکیبات نقره به صورت دارو برای بیماری های گوناگونی فروخته می شوند. با این وجود هیچگونه مطالعه پزشکی در این خصوص وجود ندارد که خاصیت درمانی استفاده از نقره را به عنوان یک آنتی بیوتیک به اثبات رساند. هزم ترکیبات نقره ممکن است به Argyria بیانجامد.

ترکیبات نقره در سرعت دادن به درمان بیمارانی که دچار سوختگی شده اند استفاده می شود و بر طبق نظر دکتر Robert O. Becker این ترکیبات می توانند در درمان استخوان ها نیز مفید باشد.

نقره به همراه مس به عنوان عامل پاک کننده Algae توسط عمل الکترولیز در استخر های شنای ایالات متحده به کار می رود. مس در مقابل Algae فعال است و نقره در برابر باکتری ها فعال است که به خاطر این فعالیت در جذب اکسیژن باکتری ها در نقطه تماس دی اکسید می شوند. برخی از استخرهای شنا از نقره به دلیل مشکلات ناشی از کدر شدن آب استفاده نمی کنند و به جای آن در مس و روی بهره می گیرند.

تولید

مکزیک بزرگترین تولید کننده نقره است. بر اساس وزیر اقتصاد مکزیک این کشور در سال 2000 2747 تن نقره وارد کرده است که 15% تولید سالانه نقره جهان می باشد.

چکیده

جانداران ساده گروهی از جان داران هستند که به آن ها آغازیان نیز گفته می شود. می دانید که سلول واحد ساختمانی بدن موجودات زنده است که رشد می کنند و تکثیر می شوند. برخی از آغازیان موجودات تک سلولی هستند، اما موجودات پرسلولی نیز در بین آن ها یافت می شود. موجوداتی که ساختمان بدنی ساده ای دارند و به رشد و غذا و تنفس نیاز دارند. این موجودات بعضی از صفات گیاهان و بعضی از صفات جانداران را دارند در گروه آغازیان قرار می گیرند. از جمله آن ها می توان به باکتری ها و قارچ ها اشاره کرد.

اهداف

دانش آموز با آغازیان و گروه های مختلف آن ها آشنا شود.
دانش آموز با برخی از باکتری ها و قارچ ها آشنا شود.
دانش آموز فایده و مضرات جان داران ساده را بداند.

شرح درس

در گذشته جان داران به دو دسته گیاه و جانور تقسیم می شدند. اما بعد از کشف میکروسکوپ که باعث افزایش توانایی در تشخیص و دیدن موجودات بسیار ریز شد، جان دارانی دیده شدند که بیشتر آن ها تک سلولی بودند و کمی شبیه گیاه و کمی هم شبیه جانور بودند. یعنی از صفات هر دو گروه داشتند. به این ترتیب گروه سومی نیز شکل گرفت که آغازیان نام دارد. این جان داران برای رشد کردن به تنفس و غذا نیاز دارند. بیشتر آن ها بسیار کوچک هستند و با میکروسکوپ دیده می شوند، هم چنین بیشتر آن ها مانند باکتری ها فقط یک سلول دارند.

جان داران ساده در سه گروه اصلی طبقه بندی می شوند:

1- باکتری ها
2- قارچ ها
3- جلبک ها

باکتری ها: این گروه از آغازیان جان داران تک سلولی هستند که هرکدام از آن ها دارای غشای سلولی و دیواره اسکلتی و سیتوپلاسم هستند. می توان گفت فراوان ترین جان داران روی زمین نیز هستند. آن ها در خاک، آب و داخل یا روی بدن جانداران دیگر و گیاهان زندگی می کنند. می توان گفت هرجا که موجود زنده ای یافت می شود، باکتری نیز وجود دارد. کف دست شما که بسیار پاکیزه به نظر می رسد پر از باکتری است. اما چرا آن ها را نمی بینید؟ در یک مشت خاک باغچه میلیون ها باکتری وجود دارد.

بعضی از باکتری ها غذای خود را می سازند که به آن ها باکتری های غذاساز گفته می شود. بعضی از آن ها نیز غذایی را که توسط جان داران دیگر تولید می شود را می خورند که به آن ها انگل گفته می شود. اگر شرایط مساعد باشد، یک باکتری در مدت زمان 20 دقیقه به حداکثر رشد خود می رسد و قادر به تولید مثل می شود. به این صورت که از وسط به دو نیم تقسیم می شود. باکتری ها از نظر شکل و اندازه متفاوت هستند. سه دسته اصلی باکتری وجود دارد که عبارتند از: خمیده، میله ای و کروی که در شکل زیر می بینید.

بعضی از باکتری ها هستند که باعث بیمار شدن انسان، گیاهان و جانوران می شوند. اما خوب است بدانید که باکتری ها فوایدی هم دارند. مثلا تولید کود از طریق تجزیه موجودات مرده در خاک باعث رشد گیاهان می شوند. در تهیه بعضی مواد غذایی مانند ماست نیز از باکتری ها استفاده می شود.

فکر کنید
اگر باکتری هایی که جسد موجودات ریز را به کود تبدیل می کنند، یعنی باکتری های تجزیه کننده در طبیعت وجود نداشتند چه اتفاقی می افتاد؟

قارج ها: این گروه از آغازیان مانند گیاهان در یک جا ساکن هستند. قارچ ها انواع مختلف دارند. قارچ های چتری و کپک ها از انواع آن ها هستند. برخی از آن ها سمی و برخی نیز خوراکی هستند.
کپک ها روی میوه ها و نان که مدت زیادی در جای گرم باقی مانده اند دیده می شوند.

قارچ های چتری را ممکن است روی تنه ی درختان یا در خاک دیده باشید. بیشتر قارچ های چتری سمی هستند، ولی نوعی از آن ها نیز خوراکی هستند. قارچ ها عملا در همه جا می رویند و برای تکثیر تعداد زیادی هاگ به وجود می آورند. وقتی این هاگ ها در محیط مربوط قرارگیرند شروع به رویش و رشد می کنند و در فاصله ی چند روز سبب ایجاد توده ی قارچ می شوند که ما آن را به صورت کپک می بینیم. شکل زیر کپک نان در زیر میکروسکوپ را نشان می دهد.

قارچ ها فواید زیادی نیز دارند. ما برخی از قارچ ها را می خوریم. مثلا در نان که از نانوایی تهیه می کنیم ماده ای به نام مخمر وجود دارد که حاوی مقدار زیادی قارچ است. از نوعی قارچ نیز داروی پنی سیلین ساخته شده است. برخی از قارچ ها سبب ایجاد بیماری های پوستی می شوند و برخی نیز باعث فاسد شدن میوه ها و سیب زمینی و گندم می شوند.

اطلاعات جمع آوری کنید.
سرکه و ماست را چگونه درست می کنند؟
خمیر نانوایی چگونه تهیه می شود؟

جلبک ها: جلبک ها جان داران گیاه مانندی هستند که مانند گیاهان سبزینه یا کلروفیل دارند . جلبک ها بر حسب رنگی که دارند به سه دسته تقسیم می شوند: جلبک های سبز، جلبک های قرمز و جلبک های قهوه ای. بیشتر جلبک ها در آب زندگی می کنند. و هم تک سلولی و هم پرسلولی هستند. یکی از فواید بسیار مهم جلبک این است که اگر آن ها نباشند، جانوران آبزی از بین می روند، در واقع جلبک ها غذای جانوران آبزی هستند. از جلبک ها در صنعت و ساخت چیزهایی مثل خمیر دندان استفاده می شود.

مرکز یادگیری تبیان، تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: مرجان سلیمانیان

چکیده

زمین لرزه لرزش زمین است که به دلیل آزاد شدن انرژی های درون زمین صورت می گیرد. زلزله مانند شکسته شدن قطعه چوب خشک شده ای می ماند که از یک طرف موجب گسیخته شدن چوب و از طرف دیگر موجب انتشار امواج در اطراف خود می شود. زمین لرزه خرابی های زیادی از خود به جای باقی می گذاردکه به شدت و ضعف آن بستگی دارد. میزان خسارات زمین لرزه به جز شدت آن به یک سری عوامل انسانی دیگر مانند استحکام ساختمان ها نیز بستگی دارد.

اهداف

دانش آموز با زمین لرزه و چگونگی ایجاد آن آشنا شود.
دانش آموز تدابیر لازم در هنگام وقوع زمین لرزه را بشناسد.

شرح درس

زمین لرزه تعاریف بسیار زیادی دارد که ساده ترین آن این است: زمین لرزه حرکات ناگهانی و شدید سطح زمین است. زلزله یکسری ازتکان ها ولرزش های ناگهانی است که از آزاد شدن فشار در طول گسل های فعال ودر مناطق آتشفشانی فعال ناشی می شود.

تکان ها و لرزش های سطح زمین که در ارتباط با حرکات پوسته زمین در زیر زمین می باشد. اگر به سنگ ها نیرو وارد شود، از خود عکس العمل نشان  می دهند و این عکس العمل به مقدار نیروی وارد شده، حالت و جنس سنگ و مدت زمان وارد آمدن نیرو بستگی دارد. حال اگر این نیرو به تدریج و به صورت پی در پی به سنگ های اعماق پوسته ی زمین وارد شود، سنگ ها چین می خورند و رشته کوه های بزرگ را به وجود می آورند.

حال اگر این نیرو به صورت ناگهانی و به سنگ هایی وارد شود که نزدیک سطح زمین قرار دارند، این سنگ ها می شکنند و از شکستن آن ها انرژی آزاد می شود. به این شکستگی ها گسل می گویند. بیشتر زمین لرزه هایی در محل گسل ها به وقوع می پیوندند، زیرا این مناطق مستعد هستند که با لرزش اندک بعدی حرکت کنند.

آیا می توان زمین لرزه را پیش بینی کرد؟
سال ها است که دانشمندان در تلاش برای یافتن راه کارهایی جهت پیش بینی زلزله هستند. ولی تاکنون به نتیجه ای که به صورت قطعی بتواند زلزله را پیش بینی کند نرسیده اند. نتایج مطالعات آن ها باعث کشف نواحی شده که به آن ها کمربند زلزله می گویند. یعنی نواحی که در آن ها زلزله زیاد اتفاق می افتد.

تحقیق کنید
زمین لرزه های زیادی در کشور ما اتفاق افتاده است. با پرسش از اطرافیان و مطالعه، نام چند منطقه که زلزله در آن ها خسارات مالی و جانی زیادی داشته و سال وقوع آن ها را به خاطر بسپارید.

خوب است بدانید که زمین لرزه بسیار زیاد اتفاق می افتد . در برخی نواحی در یک ساعت چندین زمین لرزه رخ می دهد . اما تعداد بسیار کمی از آن ها باعث تخریب و خسارات جانی و مالی می شود. بسیاری از آن ها آن قدر خفیف هستند که به هیچ وجه حس نمی شوند و فقط توسط دستگاه لرزه نگار می توان به وجود آن پی برد.

گفتیم که مقدار انرژی که زمین لرزه آزاد می کند متفاوت است. این انرژی را با مقیاس ریشتر اندازه گیری می کنند. هر چقدر عدد ریشتر زیاد تر باشد، شدت آن بیشتر و امکان تخریب و خسارات جانی و مالی آن بیشتر می شود.

نوع اسکلت ساختمان و زمین ساختمان در میزان مقاومت آن در برابر زلزله تاثیر دارد. گاهی استحکام ساختمان و مصالح آن خوب است ولی زمین آن نمی تواند در برابر زلزله مقاومت کند و باعث ریزش ساختمان می شود.

فکر کنید
با توجه به تصویر زیر، اگر زلزله ای با شدت یکسان رخ دهد خسارت در کدام محل بیشتر اتفاق می افتد؟ خانه روستایی کاهگلی یا ساختمانی محکم؟

ایران کشوری زلزله خیز است و احتمال وقوع زلزله در همه مناطق آن وجود دارد. احتمال وقوع زلزله در بعضی مناطق بیشتر، و در بعضی مناطق نیز کمتر است. عدم امکان پیش بینی زلزله ایجاب می کند که همه در برابر وقوع زلزله آموزش دیده و آمادگی لازم را داشته باشند تا خسارات جانی و مالی زلزله کاهش پیدا کند.

هنگام وقوع زمین لرزه چه باید کرد؟
اگر در منزل یا محل کار یا مدرسه هستید، زیر میز محکم، کنار دیوارهای خالی، داخل چارچوب در و داخل راهروهای کم وسعت شوید، و از آشپزخانه، نزدیک کتابخانه و قفسه، زیر سقف های وسیع و کنار دیوارهای خارجی دور شوید. اگر در کوچه و خیابان هستید از نزدیکی تیر برق، زیر و روی پل هوایی، و ساختمان های بلند دوری کنید. اگر در مکان های پر جمعیت مثل استادیوم و سینما هستید، در صندلی خود بمانید و سر خود را با دست بگیرید و به سمت در خروجی نروید. همیشه به یاد داشته باشید که در هنگام وقوع زلزله آرامش خود را حفظ کنید.

پرسش
چرا هنگام زمین لرزه آشپزخانه جای امنی نیست؟
ایستادن زیر سقف های وسیع در هنگام وقوع زلزله و بعد از آن چه خطراتی دارد؟
چرا راهرو ها امن تر هستند؟

مرکز یادگیری سایت تبیان، تهیه: نسیم گوهری

 تنظیم: مرجان سلیمانیان

همیشه حل مسئله یکی از اهداف مهم آموزشی به شمار می آمده و یکی از خواسته های معلمان و والدین، کسب توانایی حل مسئله از سوی دانش آموزان بوده است.

تعریف و ویژیگی های حل مسئله
زمانی که یادگیرنده با موقعیتی روبه رو می شود که نمی تواند با استفاده از اطلاعات و مهارت هایی که در آن لحظه در اختیار دارد به آن موقعیت سریعا پاسخ درست بدهد، یا وقتی که هدفی دارد ولی راه رسیدن به آن را نیافته است. در این صورت گفته می شود که وی با یک مسئله رو به رو است. بنابراین می توان حل مسئله را به صورت تشخیص و کاربرد دانش و مهارت هایی که منجر به پاسخ درست یادگیرنده به موقعیت یا رسیدن او به هدف مورد نظرش می شود تعریف کرد. بنابراین عنصر اصلی در حل مسئله کاربست دانش و مهارت های قبلا آموخته شده در موقعیت های تازه است.

انواع مسئله ها
مسئله ها از لحاظ میزان دقیق بودن و سازمان یافته بودن با هم فرق دارند. دو نوع دسته بندی به صورت کلی وجود دارد. مسائل کامل تعریف شده، مسائل ناقص تعریف شده.

مسائل کامل تعریف شده
این نوع مسئله در واقع مسئله ای است که در آن هدف به طور روشن بیان شده، اطلاعاتی که برای حل مسئله لازم است در دسترس قرار دارند و تنها یک راه حل درست برای آن وجود دارد.

مثال هایی برای این نوع مسئله عبارتد از:
حاصل ضرب 7 ضرب در 16 چند است؟
یک اسکناس 1000 تومانی شامل چند سکه 250 ریالی می شود؟
غالب مسائلی که از سوی معلمان به دانش آموزان داده می شوند، مانند مسائل تمرینی داخل کلاس یا تکلیف های منزل و پروژه های درسی، مسائل کامل تعریف شده هستند. بسیاری از مسائل ریاضیات، فیزیک و شیمی از این دسته مسائل هستند.

مسائل ناقص تعریف شده
منظور از مسئله ناقص تعریف شده یا بد سازمان یافته مسئله ای است که هدف آن کاملا مشخص نشده است، اطلاعاتی که برای حل کردن آن لازم اند در دسترس قرار ندارند و برای آن چند راه حل درست وجود دارد.

مثال های زیر نمونه هایی از مسائل ناقص تعریف شده هستند:
چگونه می توان فقر را ریشه کن کرد؟
چگونه می توان همه کارهای مربوط به روز تعطیل را انجام داد، به گونه ای که برای قرار ساعت 6 بعد از ظهر خود را آماده کنید؟
بسیاری از مسائل زندگی واقعی از جمله مسائل ناقص تعریف شده هستند. بیشتر مسائل درسی و مدرسه ای، مسائل کامل تعریف شده هستند، اما می توان دانش آموزان را در مقابل مسائل ناقص تعریف شده نیز قرار داد. مثلا از آن ها خواست انشائی بنویسند و در آن ویژگی های دنیا در 10 سال آینده را ذکر کنند.

حل مسئله به عنوان انتقال یادگیری
انتقال یادگیری یا انتقال آموزش به تاثیر یادگیری های قبلی بر یادگیری های بعدی گفته می شود. در واقع می توان انتقال یادگیری را فرآیندی دانست، که از طریق آن نتایج یادگیری های قبلی بر یادگیری یا عملکرد در یک موقعیت تازه تاثیر می گذارد. در حل مسئه چیز تازه ای آموخته نمی شود، بلکه یادگیرنده اصول آموخته شده قبلی را در موقعیت های جدید به کار می برد.

مثال زیر در رابطه با حل مسئله و انتقال یادگیری است.

در یک پژوهش انجام شده در رابطه با حل مسئله و انتقال یادگیری، از دو گروه پسر خواسته شد تا به هدفی در زیر آب نشانه روی کنند. بعد از تمرینات لازم و پس از اینکه هردو گروه به خوبی هدف را نشانه روی کردند، هدف را در عمق بیشتری در زیر آب قرار دادند. بعد به یکی از این دو گروه آزمودنی قانون شکست نور در زیر آب آموزش داده شد، اما به گروه دوم چیزی درباره این موضوع گفته نشد. در کوشش های بعدی، معلوم شد گروه اول که از قانون شکست نور اطلاع داشتند، هدف گیری آن ها دقیق تر و موفق تر از گروهی بود که از این قانون بی اطلاع بودند.

مرکز یادگیری تبیان، تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: مرجان سلیمانیان

چکیده

ساختمان زمین از سه بخش اصلی به نام های پوسته، گوشته و هسته تشکیل شده است. ضخامت و دما در هریک از این لایه ها با لایه های دیگر متفاوت است. هرچقدر به مرکز زمین نزدیک می شویم، سنگ ها داغ تر و حالت مایع به خود می گیرند. زمین دارای فعل و انفعالات و حرکات بسیاری است که برخی از آن ها را ما به صورت آتش فشان و زلزله میبینیم و حس می کنیم. انسان می تواند با پیشگیری و تدبیر اموری خسارات ناشی از زلزله را کاهش دهد.

اهداف

دانش آموز با ساختمان زمین و قسمت های مختلف آن آشنا شود.
تفاوت های لایه های مختلف زمین با یکدیگر و ویژگی های هر لایه را بشناسد.

شرح درس

زمینی که روی آن زندگی می کنیم یکی از سیاره های منظومه شمسی است. از نظر ساختمانی زمین لایه لایه است و هر لایه آن خواص فیزیکی و شیمیایی متفاوتی دارد. می دانید که خشکی ها و آب ها دائم در حال تغییر هستند. زمین نیز دارای عمق زیادی است و تغییرات زیادی درون زمین انجام می شود. دمای درون زمین زیاد است و سبب ذوب شدن بعضی از سنگ ها می شود.

فکر کنید
آیا کسی تا کنون به مرکز زمین سفر کرده است؟
به نظر شما دانشمندان چگونه از درون زمین اطلاعات کسب می کنند؟

انسان از گذشته تا به امروز در تلاش برای شناسایی ساختمان داخلی کره زمین بوده است. ولی دسترسی مستقیم به قسمت های درونی زمین امکان پذیر نبوده است. فاصله ی سطح زمین تا مرکز آن حدود 6400 کیلومتر تخمین زده شده است. بنابراین دانشمندان از طریق روش های غیر مستقیم درباره قسمت های داخلی زمین اطلاعات کسب می کنند. برخی از این روش ها عبارتند از: مطالعه ی مواد مذب آتشفشان ها، چشمه های آب گرم، بررسی امواج زلزله و تجزیه و تحلیل آن ها.

بنابراین دانشمندان حدس می زنند که ساختمان زمین مانند تخم مرغ پخته است و دارای سه لایه به نام های پوسته، گوشته و هسته است.

پوسته: پوسته لایه نازکی از کره ی زمین است که ضخامت آن در نواحی مختلف متفاوت است. در محل اقیانوس ها پوسته حدود 8 کیلومتر، در قاره ها حدود 32 کیلومتر و در محل رشته کوه های عظیم حداکثر به 60 کیلومتر می رسد. درجه ی حرارت پوسته زمین نیز در نواحی مختلف متفاوت است.

جنس پوسته ی زمین از سنگ است. اهمیت پوسته ی زمین به این دلیل است که نفت، ذغال سنگ، گاز طبیعی و همه فلزات درون آن وجود دارند. پوسته ی زمین به قطعاتی که ورقه نامیده می شوند تقسیم شده است. ورقه ها نیز بر روی یك گوشته پلاستیكی نرم كه زیر پوسته قرار گرفته اند شناور هستند. این ورقه ها معمولا به آرامی حركت می كنند ولی اغلب، به هم می چسبند و فشار زیادی را ایجاد می نمایند. فشار ایجاد شده و سنگ ها خمیده می شوند تا حدی كه بشكنند. این پدیده باعث ایجاد زمین لرزه می شود.

گوشته: لایه ی میانی زمین گوشته یا جبه نام دارد  که در زیر پوسته قرار گرفته است. هم ضخامت و هم حرارت گوشته از پوسته بیشتر است. دمای آن در حدی است که دانشمندان می گویند بعضی از سنگ های این قسمت نرم و خمیری شکل هستند. در مرز بین پوسته و گوشته ی زمین سرعت امواج زمین لرزه افزایش می یابد.

هسته: در مرکز زمین قسمت بسیار داغی که هسته نام دارد قرارگرفته است. هسته خود از دو بخش داخلی و خارجی تشکیل شده است. هر دو بخش هسته از آهن و نیکل ساخته شده اند. قسمت خارجی هسته حالت مایع از خود نشان می دهد و قسمت داخلی آن از مواد متراکم تر تشکیل شده و حالت جامد دارد. گوشته از سنگ های بسیار بسیار داغی تشکیل شده است که شبیه قیر در جریان است.

در نوشتار بعدی به شرح فعل و انفعالات زمین و مواد مذاب و آتش فشان خواهیم پرداخت.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری

 تنظیم: مرجان سلیمانیان

چکیده

می دانید که درون زمین و مخصوصا لایه های مرکزی آن دما بسیار بسیار بالا است، طوری که سنگ ها به صورت مواد مذاب در آن جا در جریان هستند. وقتی ماده ی مذاب به سطح زمین می رسد به آن آتش فشان می گویند. وقتی که گذاره ها به سطح زمین رسیدند و دمای خود را از دست دادند، پس از سرد شدن سنگ های آذرین را تشکیل می دهند. از تجمع موادی که از آتش فشان بیرون می ریزند کوه آتش فشان تشکیل می شود. چشمه های آب گرم نیز معمولا در نواحی که آتش فشان وجود دارد، یافت می شوند.

اهداف

دانش آموز چگونگی تشکیل آتش فشان را بداند.
دانش آموز درباره حالات و ویژگی های مواد مذاب آتش فشان ها اطلاعات کسب کند.
دانش آموز بداند که چشمه آب گرم چیست و چگونه تشکیل می شود.

شرح درس

آتش فشان یکی از پدیده های طبیعی و دائمی زمین شناسی است. تولید مواد آتش فشان و پدیده های موثر در ایجاد آن از دوره ای گذشته تا به امروز تغییر زیادی نداشته است. آتش فشان از اعماق زمین به بیرون زمین می ریزد. در واقع روزنه ای در سطح زمین است که سنگ های داغ و مواد مذاب به همراه خاکستر از آن به بیرون می ریزند.

بعضی از مواد نیز به صورت گاز از آتش فشان بیرون می آیند که برخی از آن ها سمی و کشنده هستند.  از انباشه شدن موادی که از روزنه ی زمین بیرون می ریزند، کوه آتش فشان تشکیل می شود. گدازه هایی که به بیرون می ریزند دمای خود را از دست می دهند و سنگ های آذرین بیرونی را تشکیل می دهند.

مقایسه کنید
آیا تاکنون شیر را در حال سر رفتن روی شعله گاز دیده اید؟ به نظر شما سر رفتن شیر و غذا در روی شعله چه علتی دارد؟ آیا می توانید شباهت علت سر رفتن شیر را با آتش فشان بیان کنید؟
به طور کلی موادی که از دهانه ی آتش فشان خارج می شوند به سه حالت جامد، مایع و گاز هستند.
مواد جامد اندازه های مختلفی دارند، کوچک ترین ذرات جامد را که حالت پودر مانندی دارند خاکستر آتش فشانی می نامند.

مواد مایع که گدازه نیز نامیده می شوند، به علت دارا بودن ترکیبات شیمیایی و دمای متفاوت در آتش فشان های مختلف با هم تفاوت دارند. گدازه ها بعد از خروج از آتش فشان از شدت داغی قرمز رنگ هستند، ولی کمی بعد زرد و بعد ها تیره رنگ می شوند. گدازه هایی که آهن و منیزیم زیادی دارند بسیار روان هستند و گدازه هایی که سلیس زیادی دارند غلیط هستند.

از دهانه ی آتش فشان ها مقدار زیادی گازهای دی اکسید کربن، سولفید ئیدوژن، اسید کلریدریک و بخار آب خارج می شود که در میان آن ها مقدار بخار آب بیشتر است. فوران های گازی غالبا در آتشفشان های نیمه خاموشی که دهانه مسدود دارند، حاصل می شود.

ویدئوی زیر فعالیت یک آتش فشان را نشان می دهد.

اگر بخواهیم مراحل تولید یک آتش فشان را توصیف کنیم باید بگوییم که:
اول خاک های محل دهانه بر اثر انفجار به اطراف پراکنده می شود. این عمل با لرزش های موضعی شدید همراه است. بعد گازها شروع به فوران می کنند و باعث پرتاب شدن آب های زیر زمینی و گل به خارج می شوند. سپس باز شدن دودکش آغاز می گردد که قطعات سنگ با شدت به اطراف پراکنده می شود و به این ترتیب آتشفشان متولد می شود. تمام آتشفشان هایی که در قرن اخیر فعالیت نموده اند در مجاورت آتشفشان های قدیمی تولید شده اند.

چشمه های معدنی و آب گرم
چشمه آب گرم چشمه ای است که دمای آن حدود 5 تا 6 درجه سانتی گراد از دمای متوسط سالیانه ی هوا در یک منطقه بیشتر باشد. هرچقدر که آب چشمه ها به مناطق عمیق تر نفوذ کند، و سریع تر به سطح زمین برسد، گرمای آن بیشتر خواهد شد. در بیشتر مناطقی که آتش فشان وجود دارد، چشمه های آب گرم نیز وجود دارند. این چشمه ها نشانه ای از آخرین مرحله سرد شدن مواد ذوب در درون زمین اند که از آن بخار آب و گازهای کم و بیش گرم متصاعد می گردد.

به طور کلی آتش فشان به سه حالت فعالیت می کند:

1- فعال

2- نیمه فعال

3- خاموش

آتش فشان فعال مدام در حالت آتش فشانی است و در عصر حاضر نیز فعال است. در کشور ما در حال حاضر آتش فشان فعال وجود ندارد. آتش فشان نیمه فعال آتش فشانی است که در زمانی نزدیک به عصر حاضر فعالیت داشته و فعلا از آن گاز و بخار خارج می شود. مانند کوه تفتان. آتش فشان خاموش نیز فقط در دوران گذشته فعال بوده است. مانند کوه دماوند.

 تنظیم: مرجان سلیمانیان

نقش بیولوژیکی

وجود مس برای کلیه گیاهان و حیوانات عالی ضروری می باشد. مس در آنزیم های متنوعی، از جمله مراکز مس cytochrome coxidase و آنزیم حاوی Cu-Zn به نام superoxide dismutase وجود دارد و فلز اصلی در رنگدانه حامل اکسیژن hemocyanin است. RDA برای مس در بزرگسالان سالم 9/0 میلی گرم در روز می باشد.

مس در جریان خون عمدتاً روی پروتئین پلاسمایی بنام ceruloplasmin حرکت می کند. اگرچه مس اول در روده جذب می شود، این عنصر همبسته با آلبومین به سوی کبد منتقل می شود.

یک حالت ارثی که بیماری ویلسون نامیده می شود موجب باقی ماندن مس در بدن و عدم ورود آن به صفرا توسط کبد شود. این بیماری در صورت عدم درمان می تواند منجر به آسیب های کبدی و مغزی شود.

پیدایش

مس معمولاً به شکل معدنی یافت می شود. کانی هایی مثل آزوریت، مالاکیت و برنیت همانند سولفیدهایی از جمله کالکوپیریت( CuFeS2)، کوولین ( CuS)، کالکوزین ( Cu2S) یا اکسیدهایی مانند کوپریت (Cu2O) از منابع مس هستند.

ترکیبات

آلیاژهای بسیاری از مس وجود دارد- برنج آلیاژ مس/روی و برنز آلیاژ مس/ قلع است. متداول ترین حالات اکسیداسیون مس شامل حالت مربوط به مس یک طرفیتی cuprous ،1+Cu و حالت cupric ،2+Cu می باشد.

کربنات مس به رنگ سبز است که به وسیله آن ظاهر منحصر به فرد بام ها یا گنبدهای با پوشش مس روی بعضی ساختمان ها ساخته می شوند.

اکسیدهای مس (مانند: اکسید مس ایتریم و باریم 7δ Yba2Cu3O یا YBCO) پایه های بسیاری از ابر رساناهای غیر معمول را تشکیل می دهند.

ترکیبات دیگر: سولفید مس

ایزوتوپ ها

علاوه بر تعداد زیادی رادیوایزوتوپ، دو ایزوتوپ پایدار Cu-63 و Cu-65 موجود است. تعداد بسیار زیادی از این رادیوایزوتوپ ها دارای نیمه عمرهایی به مقیاس دقیقه یا کمتر دارند، طولانی ترین نیمه عمر متعلق به Cu-64 است که مدت آن 7/12 ساعت، با دو حالت فرسایشی که منجر به محصولات جداگانه می شود.

هشدارها

با تمامی ترکیبات مس باید طوری رفتار شود گویی سمی هستند ( مگر خلاف آن مشخص باشد). این فلز در حالت پودری خطر آتش زایی دارد. 30 گرم سولفات مس برای انسان کشنده است. مس موجود در آب آشامیدنی با غلظتی بیش از 1 میلی گرم در لیتر موجب لک شدن لباس ها و اقلام در آب می گردد. مقدار بی خطر مس در آب آشامیدنی انسان بر حسب منبع آن متفاوت است اما مرز آن بین 5/1 تا 2 میلی گرم در هر لیترمی باشد.

چکیده

ساختمان زمین از سه بخش اصلی به نام های پوسته، گوشته و هسته تشکیل شده است. ضخامت و دما در هریک از این لایه ها با لایه های دیگر متفاوت است. هرچقدر به مرکز زمین نزدیک می شویم، سنگ ها داغ تر و حالت مایع به خود می گیرند. زمین دارای فعل و انفعالات و حرکات بسیاری است که برخی از آن ها را ما به صورت آتش فشان و زلزله میبینیم و حس می کنیم. انسان می تواند با پیشگیری و تدبیر اموری خسارات ناشی از زلزله را کاهش دهد.

اهداف

دانش آموز با ساختمان زمین و قسمت های مختلف آن آشنا شود.
تفاوت های لایه های مختلف زمین با یکدیگر و ویژگی های هر لایه را بشناسد.

شرح درس

زمینی که روی آن زندگی می کنیم یکی از سیاره های منظومه شمسی است. از نظر ساختمانی زمین لایه لایه است و هر لایه آن خواص فیزیکی و شیمیایی متفاوتی دارد. می دانید که خشکی ها و آب ها دائم در حال تغییر هستند. زمین نیز دارای عمق زیادی است و تغییرات زیادی درون زمین انجام می شود. دمای درون زمین زیاد است و سبب ذوب شدن بعضی از سنگ ها می شود.

فکر کنید
آیا کسی تا کنون به مرکز زمین سفر کرده است؟
به نظر شما دانشمندان چگونه از درون زمین اطلاعات کسب می کنند؟

انسان از گذشته تا به امروز در تلاش برای شناسایی ساختمان داخلی کره زمین بوده است. ولی دسترسی مستقیم به قسمت های درونی زمین امکان پذیر نبوده است. فاصله ی سطح زمین تا مرکز آن حدود 6400 کیلومتر تخمین زده شده است. بنابراین دانشمندان از طریق روش های غیر مستقیم درباره قسمت های داخلی زمین اطلاعات کسب می کنند. برخی از این روش ها عبارتند از: مطالعه ی مواد مذب آتشفشان ها، چشمه های آب گرم، بررسی امواج زلزله و تجزیه و تحلیل آن ها.

بنابراین دانشمندان حدس می زنند که ساختمان زمین مانند تخم مرغ پخته است و دارای سه لایه به نام های پوسته، گوشته و هسته است.

پوسته: پوسته لایه نازکی از کره ی زمین است که ضخامت آن در نواحی مختلف متفاوت است. در محل اقیانوس ها پوسته حدود 8 کیلومتر، در قاره ها حدود 32 کیلومتر و در محل رشته کوه های عظیم حداکثر به 60 کیلومتر می رسد. درجه ی حرارت پوسته زمین نیز در نواحی مختلف متفاوت است.

جنس پوسته ی زمین از سنگ است. اهمیت پوسته ی زمین به این دلیل است که نفت، ذغال سنگ، گاز طبیعی و همه فلزات درون آن وجود دارند. پوسته ی زمین به قطعاتی که ورقه نامیده می شوند تقسیم شده است. ورقه ها نیز بر روی یك گوشته پلاستیكی نرم كه زیر پوسته قرار گرفته اند شناور هستند. این ورقه ها معمولا به آرامی حركت می كنند ولی اغلب، به هم می چسبند و فشار زیادی را ایجاد می نمایند. فشار ایجاد شده و سنگ ها خمیده می شوند تا حدی كه بشكنند. این پدیده باعث ایجاد زمین لرزه می شود.

گوشته: لایه ی میانی زمین گوشته یا جبه نام دارد  که در زیر پوسته قرار گرفته است. هم ضخامت و هم حرارت گوشته از پوسته بیشتر است. دمای آن در حدی است که دانشمندان می گویند بعضی از سنگ های این قسمت نرم و خمیری شکل هستند. در مرز بین پوسته و گوشته ی زمین سرعت امواج زمین لرزه افزایش می یابد.

هسته: در مرکز زمین قسمت بسیار داغی که هسته نام دارد قرارگرفته است. هسته خود از دو بخش داخلی و خارجی تشکیل شده است. هر دو بخش هسته از آهن و نیکل ساخته شده اند. قسمت خارجی هسته حالت مایع از خود نشان می دهد و قسمت داخلی آن از مواد متراکم تر تشکیل شده و حالت جامد دارد. گوشته از سنگ های بسیار بسیار داغی تشکیل شده است که شبیه قیر در جریان است.

در نوشتار بعدی به شرح فعل و انفعالات زمین و مواد مذاب و آتش فشان خواهیم پرداخت.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری

 تنظیم: مرجان سلیمانیان

به توفیق الهی برای اولین بار اداره امور تربیتی برگزار می کند:

به شکرانه آغاز سی و هفتمین بهار پیروزی انقلاب اسلامی از 22 بهمن به همراهی همکاران پرورشی و تمامی علاقمندان"طرح ختم قرآن همراه با عترت علیهم السلام" با سوره حمد آغاز می گردد.

همراه با مسابقه ماهانه و جوایز ارزنده

در این ره توشه ما را همراهی فرمایید

توجه:
1- هر روز تعدادی آیه در نظر گرفته شده به طوری که در مدت یک سال انشاءا... قرآن ختم خواهد شد.
2- ابتکار این طرح این است که متناسب با برخی از آیات سخن یا روایتی از معصومین علیهم السلام در توضیح آن آیه آورده شده است.
3- نمایش آیات به رنگ سبز و آیاتی که توضیح معصوم درباره آن آمده است به رنگ آبی است.
4- احادیث به رنگ مشکی و سند احادیث در پاورقی ذکر شده است.
5- اجرای طرح از روز 22 بهمن 94 آغاز و تا دهه فجر 95 ادامه دارد.

6- مسابقه و اجرای آزمون:
- مسابقه به صورت آزمون ماهانه برگزار می شود.
- آزمون از بخش احادیث معصومین علیهم السلام می باشد.
- مسابقه در تاریخ بیست و دوم هر ماه از طریق سایت (pf.tehranedu.ir) برگزار می شود.
- برندگان مسابقه در دوازدهم ماه بعد در سایت (pf.tehranedu.ir) معرفی می شوند.
- هر ماه از بین شرکت کنندگان در مسابقه 3 نفر برگزیده می شوند که هدایای ارزنده ایی به برگزیدگان تقدیم خواهد شد.

در پایان 12 ماه آزمون جامع از 36 نفر برگزیده به صورت حضوری گرفته خواهد شد و به سه نفر از برگزیدگان جوایز ارزنده ایی تقدیم خواهد شد.

شرکت در (طرح ختم قرآن همراه با عترت علیهم السلام) و مسابقه برای عموم همکاران و دانش آموزان و دیگر علاقمندان آزاد است.

اگر به هر دلیلی نتوانستید ختم مربوط به هر روز را انجام دهید، می توانید در اولین فرصت جبران و ختم را کامل کنید و یا اگر خواستید می توانید از هر روزی به این طرح بپیوندید مانعی ندارد.

جهت شرکت در طرح(طرح ختم قرآن همراه با عترت علیهم السلام) بر روی لینک زیر کلیک کنید.

مرکز یادگیری سایت تبیان

منبع: معاونت پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران

تهیه و تنظیم: مریم فروزان کیا

مس یکی از عناصر جدول تناوبی است که نشان آن Cu و عدد اتمی آن 29 می باشد.

ویژگی های قابل توجه

مس فلز نسبتاً قرمز رنگی است که از خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی برخوردار می باشد. (در بین فلزات خالص، تنها خاصیت هدایت الکتریکی نقره در حرارت اطاق از مس بیشتر است) چون قدمت مصنوعات مسی کشف شده به سال 8700 قبل از میلاد برمی گردد، احتمالاً این فلز قدیمی ترین فلز مورد استفاده انسان می باشد. مس علاوه بر اینکه در سنگ های معدنی گوناگون وجود دارد، به حالت فلزی نیز یافت می شود. (مثلاً مس خالص در بعضی مناطق).

این فلز را یونانیان تحت عنوان Chalkos می شناختند. چون مقدار بسیار زیادی از این فلز در قبرس استخراج می شد رومیان آنرا aes Cyprium می نامیدند. بعدها این کلمه به فرم ساده تر cuprum درآمد و در نهایت انگلیسی شده و به لغت Copper تبدیل شد.

کاربردها

مس فلزی قابل انعطاف و چکش خوار است که کاربردهای زیادی در موار زیر دارد:

*سیم های مسی

* لوله های مسی

* دستگیره های درب و سایر وسایل منزل

* مجسمه سازی. مثلاً مجسمه آزادی شامل 179000 پوند مس می باشد.

* آهنرباهای الکتریکی.

* موتورها، به خصوص موتورهای الکترومغناطیسی.

* موتور بخار وات.

* کلیدها و تقویت کننده های الکتریکی.

* لامپ های خلاء، لامپ های پرتوی کاتدی و مگنترون های اجاق های مایکرو ویو.

* هدایت کننده موج برای تشعشع مایکروویو.

* به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت به آلومینیوم، کاربرد مس در IC ها به جای آلومینیوم رو به افزایش است.

* به عنوان جزئی از سکه ها.

* در وسایل آشپزی، از جمله ماهی تابه .

* بیشتر سرویس های قاشق چنگال ( flatware) قاشق ها، چنگال ها و چاقوها دارای مقادیری مس هستند(نقره نیکلی).

* اگر نقره استرلینگ در ظروف غذاخوری به کار رفته باشد، حتماً باید دارای درصد کمی مس باشد.

* به عنوان بخشی از لعاب سرامیکی و در رنگ آمیزی شیشه.

* وسایل موسیقی، به خصوص سازهای بادی.

* به عنوان یک بیواستاتیک در بیمارستان ها و پوشاندن قسمت های مختلف کشتی برای حفاظت در برابر بارناکل ها و ماسل ها.

* ترکیباتی مانند محلول فلینگ که در شیمی کاربرد دارد.

* سولفات مس که به عنوان سم و تصفیه کننده آب کاربرد دارد.

تاریخچه

مس برای تعدادی از تمدن های قدیمی ثبت شده، شناخته شده بود و تاریخ استفاده از آن حداقل به 10000 سال پیش می رسد. یک آویزه مسی، متعلق به سال 8700 قبل از میلاد در شمال عراق کنونی پیدا شد. نشانه هایی مبنی بر ذوب و خالص کردن مس از اکسیدهای آن مانند مالاکیت و آزوریت تا سال 5000 قبل از میلاد وجود دارد. در عوض اولین نشانه های استفاده از طلا تقریباً به 400 سال قبل از میلاد بر می گردد.

مصنوعات مسی و برنزی که از شهرهای سومری و مصنوعات مصری که از مس و آلیاژ آن با قلع یافت شده تقریباً متعلق به 3000 سال قبل از میلاد هستند. در یکی از اهرام یک سیستم لوله کشی با مس پیدا شده که مربوط به5000 سال پیش است. مصریان دریافتند افزودن مقدار کمی قلع، قالب گیری مس را آسان تر می کند لذا آلیاژهای برنزی که در مصر کشف می شوند تقریباً قدمتی همانند مس دارند.

استفاده از مس در چین باستان حداقل به 2000 سال قبل از میلاد مربوط بوده و تا 1200 سال قبل از میلاد در این کشور برنز مرغوب ساخته می شده است. در نظر داشته باشید چون مس به راحتی برای استفاده و کاربرد مجدد ذوب می شود، دوران ذکر شده تحت تاثیر جنگ ها و کشور گشائی ها قرار می گیرد.

در اروپا مرد یخیOetzi، مردی که به دقت نگهداری می شود و متعلق به3200 سال قبل از میلاد است، تبری با نوک مسی در دست دارد که درجه خلوص فلز آن 7/99% می باشد. مقدار زیاد آرسنیک موجود در موهای او نشان دهنده سرو و کار او با پالایش مس می باشد.

استفاده ار برنز در مرحله ای از تمدن به قدری فراگیر بود که آن مرحله را عصر برنز می نامند. برنج برای یونانیان شناخته شده بود اما اولین بار به صورت گسترده توسط رومیان به کار رفت.

به خاطر زیبایی درخشانش- به طوری که در باستان برای ساخت آئینه از آن استفاده می شد - ونیز به دلیل ارتباط آن با قبرس که مربوط به الهه بود، در اسطوره شناسی و کیمیاگری فلز مس با الهه های آفرودیت و ونوس پیوند دارد. در کیمیاگری علامتی را که برای مس در نظر گرفته بودند، علامت سیاره زهره (ونوس) نیز بود.

ادامه دارد...

مرکز یادگیری سایت تبیان - منبع: پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور
تنظیم: مریم فروزان کیا

چکیده
می دانید که خاک مناسب برای کشاورزی خاکی است که دارای گیاخاک و املاح باشد. عوامل گوناگونی باعث از بین رفتن خاک مناسب کشاورزی می شوند. عواملی مثل نابود شدن پوشش گیاهی توسط انسان یا حیوانات، کندن و یا برداشتن خاک و ... سبب از بین رفتن خاک می شوند. از بین رفتن خاک مساوی با کمبود و از بین رفتن مواد غذایی است.

اهداف
دانش آموز با فرآیند فرسایش خاک و عوامل موثر بر آن آشنا شود.
راه های جلوگیری از فرسایش خاک را بشناسد.

شرح درس
از بین خواص فیزیکی خاک موثر در میزان فرسایش مهم ترین آن ها قابلیت نفوذ خاک و ثبات ساختمانی خاک است. قابلیت نفوذ خاک به عواملی مانند ثبات ساختمانی، بافت، نوع رس، عمق خاک و وجود لایه های غیر قابل نفوذ بستگی دارد. ثبات ساختمانی ذرات خاک سبب می شود که علی رغم هرز روی سطح آب فرسایش زیادی صورت نگیرد.

عوامل متعددی سبب از بین رفتن خاک می شوند. برخی از این عوامل عبارتند از: نابود شدن پوشش گیاهی، کندن و برداشتن خاک، شخم زدن نامناسب، شیب زمین، آب های جاری مثل رودها و سیلاب ها که سبب کندن و بردن خاک و در نتیجه فرسایش و از بین رفتن خاک می شود، هم چنین چریدن پی در پی و بی رویه دام ها نیز می تواند باعث نابود شدن پوشش گیاهی یک منطقه شود.

نبودن پوشش گیاهی در یک منطقه نیز می تواند باعث فرسایش خاک شود. ریشه کلمه فرسایش به معنی ساییده شدن سطح زمین و ساییدگی است. فرسایش فرآیندی است که طی آن ذرات خاک از بستر اصلی خود جدا می شوند و به کمک یک عامل که آن ها را منتقل می کند، به مکانی دیگر حمل می شوند. انتقال ذرات خاک از محلی به محل دیگر می تواند توسط آب صورت بگیرد که در این صورت به آن فرسایش آبی گفته می شود.

اگر انتقال ذرات توسط باد انجام شود به آن فرسایش بادی گفته می شود. فرسایش آبی در واقع یکی از پدیده های معمولی زمین شناسی است که به وسیله آن کوه ها بتدریج فرسوده شده و دشت ها، دره ها و بستر رودخانه ها و دلتاها، تشکیل می یابند. این نوع فرسایش که به کندی صورت می گیرد، فرسایش طبیعی نامیده می شود. در صورتی که فرسایش با سرعت خیلی بیشتری انجام شود و حالت تخریبی به خود بگیرد، به آن فرسایش تخریبی گفته می شود.

در اثر وجود برخی عوامل در بعضی زمان ها، فرسایش افزایش و کاهش پیدا می کند، اما فرسایش پیوسته در حال انجام گرفتن بوده هست و در آینده نیز همچنان ادامه خواهد یافت. روش های نادرست بهره برداری از زمین سبب تشدید فرسایش می گردد.

برخی از این روش ها عبارتند از: قطع بی رویه درختان، چرای بیش از حد، توسعه بی رویه اراضی دیم، شخم در جهت شیب، معدن كاری، جاده سازیی و... قطع درختان جنگلی و از بین بردن فضای سبز سبب فرسایش می شود. این کار ممکن است با اهداف صنعتی، تجاری، کشاورزی و ... انجام شود. هم چنین چریدن بیش از حد دام ها و رفت و آمد دام سبب جدا شدن ذرات خاک ار هم و در نتیجه فرسایش خاک می شود.

علاوه بر روش های نادرست بهره برداری از زمین که گفته شد، روش های نادرست زیر در میزان فرسایش مؤثرند.
- صاف کردن تپه ها، مداخله در مجاری طبیعی سیلاب ها وریشه كن كردن بوته ها.
- كشت متمركز و پشت سر هم بدون انجام تناوب كه منجر به كاهش حاصلخیزی خاك و تخریب ساختمان آن می شود.
- مصرف بی رویه كود شیمیایی به جای كود حیوانی.
- سوزاندن كاه و كلش.

كنترل فرسایش
می توان روند فرسایش خاک را با رعایت و انجام دادن کارهایی کند و یا متوقف کرد. برخی از این امور عبارتند از:
- كنترل فرسایش با كشاورزی خوب
- رعایت تناوب زراعی
- کنترل فرسایش به وسیله پوشش گیاهی. می توان از طریق جلوگیری از قطع درختان و نابودی جنگل ها و فضای سبز و یا ایجاد و گسترش فضای سبز به کاهش فرسایش خاک کمک کرد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: سارا یعقوبیان

 تنظیم: مرجان سلیمانیان

به توفیق الهی برای اولین بار اداره امور تربیتی برگزار می کند:

به شکرانه آغاز سی و هفتمین بهار پیروزی انقلاب اسلامی از 22 بهمن به همراهی همکاران پرورشی و تمامی علاقمندان"طرح ختم قرآن همراه با عترت علیهم السلام" با سوره حمد آغاز می گردد.

همراه با مسابقه ماهانه و جوایز ارزنده

در این ره توشه ما را همراهی فرمایید

توجه:
1- هر روز تعدادی آیه در نظر گرفته شده به طوری که در مدت یک سال انشاءا... قرآن ختم خواهد شد.
2- ابتکار این طرح این است که متناسب با برخی از آیات سخن یا روایتی از معصومین علیهم السلام در توضیح آن آیه آورده شده است.
3- نمایش آیات به رنگ سبز و آیاتی که توضیح معصوم درباره آن آمده است به رنگ آبی است.
4- احادیث به رنگ مشکی و سند احادیث در پاورقی ذکر شده است.
5- اجرای طرح از روز 22 بهمن 94 آغاز و تا دهه فجر 95 ادامه دارد.

6- مسابقه و اجرای آزمون:
- مسابقه به صورت آزمون ماهانه برگزار می شود.
- آزمون از بخش احادیث معصومین علیهم السلام می باشد.
- مسابقه در تاریخ بیست و دوم هر ماه از طریق سایت (pf.tehranedu.ir) برگزار می شود.
- برندگان مسابقه در دوازدهم ماه بعد در سایت (pf.tehranedu.ir) معرفی می شوند.
- هر ماه از بین شرکت کنندگان در مسابقه 3 نفر برگزیده می شوند که هدایای ارزنده ایی به برگزیدگان تقدیم خواهد شد.

در پایان 12 ماه آزمون جامع از 36 نفر برگزیده به صورت حضوری گرفته خواهد شد و به سه نفر از برگزیدگان جوایز ارزنده ایی تقدیم خواهد شد.

شرکت در (طرح ختم قرآن همراه با عترت علیهم السلام) و مسابقه برای عموم همکاران و دانش آموزان و دیگر علاقمندان آزاد است.

اگر به هر دلیلی نتوانستید ختم مربوط به هر روز را انجام دهید، می توانید در اولین فرصت جبران و ختم را کامل کنید و یا اگر خواستید می توانید از هر روزی به این طرح بپیوندید مانعی ندارد.

جهت شرکت در طرح(طرح ختم قرآن همراه با عترت علیهم السلام) بر روی لینک زیر کلیک کنید.

مرکز یادگیری سایت تبیان

منبع: معاونت پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران

تهیه و تنظیم: مریم فروزان کیا

دارمستاتیم ( نام سابق آن Ununnilium) عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان Ds و عدد اتمی 110 می باشد. وزن اتمی 281 آن باعث شده تا به یکی از اتم های فوق سنگین تبدیل شود.

دارمستاتیم یک عنصر مصنوعی است و مدت فروپاشی آن، یک هزارم ثانیه می باشد. به علت حضور آن در گروه 10 احتمال جامد و فلزی بودن این عنصر زیاد است.

تاریخچه

دارمستاتیم اولین بار در 9 نوامبر 1994 در Gesellschaft für Schwerionenforschugل( GSI) واقع در Darmstadt در کشور آلمان ساخته شد. این عنصر هرگز دیده نشده و فقط تعداد کمی از اتم های آن به وسیله همجوشی هسته ای ایزوتوپ های سرب و نیکل در یک شتاب دهنده یونی سنگین ساخته شده اند. (اتم های نیکل را شتابدار کرده و به وسیله بمباران هسته ایی به سرب تبدیل می کنند).

دانشمندان همیشه جدی نیستند، بعضی از آن ها چون شماره تلفن پلیس آلمان 110است، نام policium را برای این عنصر جدید پیشنهاد کردند. در واقع نام این عنصر از نام محل کشف آن Darmstadt- برگرفته شده است. (در واقع GSI در Wixhausen واقع شده که حومه کوچکی در شمال Darmstad است.) در آگوست سال 2003، IUPAC نام جدید آن را انتخاب کرد.

چکیده

در نوشتار قبل خواندید که خاک ها از اجزای مختلفی تشکیل شده اند. خاک ها انواع گوناگون نیز دارند که برخی از آن ها برای کشاورزی و رشد گیاهان مناسب هستند و برخی از آن ها نیز برای رشد و نمو گیاهان مناسب نیستند. خاک کشاورزی معمولا از ذرات رس، ماسه و گیاخاک تشکیل شده است. ذرات نرم خاک رس، ذرات درشت تر شن و ریگ و ذرات زبرتر معمولا ماسه هستند.

اهداف

با نفوذ آب و سرعت نفوذ آب در خاک های مختلف آشنا شود.
با خاک های مختلف و تاثیر انواع خاک ها بر رشد گیاهان مختلف آشنا شود.
با گیاخاک و تشکیل آن و تاثیر آن بر خاک آشنا شوند.

شرح درس

نفوذ آب در خاک
بارش باران و برف، آب های زیرزمینی و آبیاری گیاهان باعث نفو آب در خاک می شود. آیا آب در هر نوع خاکی با یک سرعت و به یک اندازه نفوذ می کند؟ با انجام آزمایش زیر می توانید به سرعت نفوذ آب در خاک های مختلف پی ببرید.

آزمایش کنید:

مقداری ماسه، خاک رس و خاک باغچه تهیه کنید و هرکدام از آن ها را درون سه لیوان شفاف بریزید. و سپس مقدار مساوی آب در هر سه لیوان بریزید.

سرعت نفوذ آب در خاک های گوناگون متفاوت است، هرچه ذرات تشکیل دهنده خاک ریزتر و فشرده تر و فضای بین ذرات خاک کوچک تر و کمتر باشد، نفوذ آب در خاک کمتر است. مانند خاک رس. اگر ذرات تشکیل دهنده خاک درشت و جدا ازهم باشند، و فضای خالی نیز بین ذرات بیشتر وجود داشته باشد، آب با سرعت بیشتری در آن ها نفوذ می کتد. مانند ماسه. معمولا خاکی که حاوی مقادری مساوی از ماسه، رس و گیاخاک باشد، برای رشد گیاهان مناسب تر است و میزان سرعت نفوذ آب و حجم ذخیره  آب در آن خاک مناسب تر است.

تاثیر نوع خاک بر رشد گیاه
نوع خاک قطعا در رشد گیاهان تاثیر دارد. خاکی که برای کشاورزی مناسب است، معمولا از ذرات ماسه، گیاخاک و رس تشکیل شده است. خاکی را حاصلخیز می گویند که سبب رشد بیشتر گیاه می شود. حاصلخیزی خاک در واقع به معنی میزان توانایی خاک در پرورش دادن گیاهان است که به طور غیر مستقیم یا مستقیم در تولید غذای انسان ها نقش دارند. حاصل خیز بودن خاک به عوامل متعددی بستگی دارد، این عوامل عبارتند از وجود املاح، آب، اسیدی یا قلیایی بودن خاک، و هم چنین وجود موجودات ریز و ذره بینی در خاک.

آزمایش کنید:
چند نوع خاک مختلف تهیه کنید(رس، ماسه، خاک باغجه) و در یک لیوان یک بار مصرف بریزید. در هرکدام از آن ها یک دانه لوبیا قرار داده و آن ها را در شرایط مساوی، مقابل نور کافی قرار دهید، میزان آبی که هر روز به آن ها می دهید نیز مساوی باشد. تا چند هفته به دقت لیوان ها را مشاهده کنید. در کدا خاک گیاه بیشتر رشد کرده است؟

گیاخاک چیست؟
گیاخاک که به آن هوموس یا خاک برگ هم گفته می شود، برای کشاورزی بسیار ضروری است. وقتی گیاهان و جانوران می میرند، اجزای بدن آن ها توسط جانداران ذره بینی خاک تجزیه می شود. هنگامی که این مواد تجزیه می شوند و به صورتی در می آیند که دیگر به شکل جاندار یا گیاه نیستند به آن ها گیاخاک گفته می شود. در واقع بقایای اجساد جانوارن و گیاهان گیاخاک را تشکیل می دهد.

رنگ خاک به میزان گیاخاک موجود در آن بستگی دارد. هرچه میزان گیاخاک بیشتر باشد، رنگ خاک تیره تر است. بوی خاک نیز معمولا به گیاخاک بستگی دارد. مقدار گیاخاک معمولا در خاک مزارع بیشتر و در خاک بیایان ها کمتر است. گیاخاک قدرت نگهداری آب در خاک را افزایش می دهد. گیاخاک باعث افزایش قضای خالی بین ذرات خاک می شود و در نتیجه سبب نفوذ هوای بیشتری به درون خاک می شود.

فکر کنید:
آیا می دانید برگ های درختان که در فصل پاییز از درختان می ریزند چه می شوند؟

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: مرجان سلیمانیان

9- حفظ شماره آیات و صفحه:
به طور طبیعی حافظ قرآن، نام سوره ای كه هر آیه در آن وجود دارد را می داند؛ اما نباید وقت و فكری را برای حفظ شماره آیات صرف كنیم.

به این مثال توجه كنید:

«كسی به اتاقی رفته كه در آن اتاق، انواع طلا و جواهرات و اشیای كم بهاتری نظیر نقره وجود دارد. اگر فردی كه به آنجا رفته، به جای طلا و اشیای گرانبها تر، نقره و اشیای معمولی را برداشت قطعاً مورد نكوهش عاقلان قرار می گیرد.»

كسی كه سراغ حفظ قرآن می رود ولی به جای این كه تمام وقت و ذهن خود را مشغول حفظ آیات نورانی قرآن كند، به حفظ شماره آیه، شماره صفحه قرآن، چپ و راستی صفحه ای كه آیه در آن قرار گرفته و مواردی از این دست بپردازد به مراتب بیشتر مورد نكوهش افراد عاقل قرار می گیرد.

هنگام حفظ قرآن تمام وقت و حواس خود را معطوف به حفظ آیات بكنیم. پس از مدتی و با مرور مداوم آیات، كم كم شماره آیات در ذهن جای می گیرد. البته برای به خاطر سپردن بهتر شماره آیات (كه تأثیر اندكی هم در تثبیت حفظ قرآن دارد) می توان آن ها را به دسته های پنج تایی تقسیم كرد و شماره هر آیه را در آن دسته پنج تایی در نظر گرفت. در صورتی كه مرور محفوظات به طور دقیق صورت گیرد، با گذشت زمان اندكی، شماره آیات در ذهن تثبیت می شود.

در باره حفظ شماره صفحه و مواردی از این دست باید گفت چنین چیزی شبیه حفظ شماره آیات است؛ همچنین اگر نسخه ای دیگر از قرآن متداول شود كه ترتیب صفحات و شماره آن ها و محل قرار گرفتن آیات در آن ها متفاوت با نسخه های متداول فعلی قرآن باشد، لازم است حافظ در ذهنیات خود تغییر ایجاد كند.

10- خوراكی های مفید و مضر برای حفظ قرآن:
استفاده از خوراكی های مختلف در تقویت یا تضعیف قدرت حافظه انسان اثبات شده است، به خصوص افراط و تفریط در بعضی از خوراكی ها تأثیر چشمگیرتری دارند.

به طور خلاصه مهم ترین خوراكی های مفید برای حافظه و بخصوص حفظ قرآن عبارت اند از:

1- خوردن شیرینی جات به خصوص عسل، كشمش و حلوا
2- خوردن شیر و ماست
3- خوردن برخی از غلات مثل عدس و جوانه گندم
4- نوشیدن آب زمزم

و مهم ترین خوراكی های مضر برای آن عبارت اند از:

1- خوردن ترشیجات
2- خوردن غذای بسیار داغ
3- خوردن پنیر فراوان بدون گردو
4- زیاده خواری

11- سایر عوامل مفید و مضر برای حفظ قرآن:
عوامل متعددی در این باره ذكر شده كه برخی از آن ها مهم تر به نظر می رسد.

از جمله عوامل مفید می توان اشاره كرد به:

1- مداومت بر اعمال صالح و شایسته
2- قرائت قرآن و به خصوص آیه الكرسی
3- روزه گرفتن
4- فراوان صلوات فرستادن
5- برنامه ریزی داشتن در كارها
6- تمیزی دهان و مسواك زدن 
7- ورزش كردن
8- خواندن دعای «یا حی یا قیوم؛ فلایفوت شیئاً علمه و لایؤوده» بعد از نماز صبح.
9- خواندن دعای حافظه:
سبحان من لایعتدی علی اهل مملكته؛ سبحان من لایأخذ اهل الارض بالوان العذاب؛ سبحان الرؤوف الرحیم. اللهم اجعل لی فی قلبی نورا و بصرا و فهما و علما؛ انك علی كل شیء قدیر.

و از جمله عوامل مضر عبارت است از:

1- مداومت بر اعمال فاسد و ناشایست
2- رعایت نكردن ادب پدر، مادر و استاد
3- خندیدن با صدای بلند

پرسش:
1- سه مورد از خوراكی ها و عوامل مفید در حفظ قرآن را ذكر كنید.
2- چهار مورد از خوراكی ها و عوامل مضر در حفظ قرآن را ذكر كنید.
3- چرا حفظ شماره آیات و صفحات برای حافظ قرآن ضروری نیست؟
4- رابطه بین مصحف حفظ و مرور را بیان كنید.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: علی سرمدی

منبع: سایت رشد

چکیده
دانشمندان خاک را رابط بین جهان زنده و جهان غیر زنده می دانند. خاک ها مخلوطی از مواد معدنی و آلی هستند که از تجزیه و تخریب سنگ ها در نتیجهٔ هوازدگی به وجود می آیند. خاک ها انواع گوناگونی دارند و در نقاط مخلف یافت می شوند. گیاهان و برخی از جانوران برای ادامه حیات و زندگی خود به خاک نیاز دارند. بعضی از خاک ها قادر هستند در خود آب بیشتری نگهداری کنند. برخی از خاک ها نرم و برخی از خاک ها سفت هستند، آب، خاک های نرم را بیشتر از خاک های سفت با خود می شوید و می برد.

اهداف
دانش آموز درباره چگونگی تشکیل خاک اطلاعات به دست بیاورد.
دانش آموز با اجزای تشکیل دهنده خاک آشنا شود.
ضرورت و اهمیت وجود خاک را بداند.

شرح درس
تقریبا زندگی همه ی جانداران به خاک بستگی دارد. خاک برای کشاورزی لازم است، بدون وجود خاک که لازمه ی رشد غذا، میوه و گیاهان است، زندگی انسان و بسیاری از موجودات دیگر ناممکن به نظر می رسد. اکنون می خواهیم بدانیم این خاک زندگی بخش چگونه تشکیل می شود؟

خاک در نتیجه تخریب و خرد شدن سنگ ها به وجود می آید. فرآیند خرد شدن سنگ ها سالیان دراز به طول می انجامد. این زمان حدود 100 تا 1000 سال زمان برای تشکیل یک سانتی متر خاک متغیر است. در حقیقت خاک محصول نهایی هوازدگی و نتیجه تخریب فیزیکی و شیمیایی سنگ ها است.

 خرد شدن سنگ ها به چند صورت انجام می شود:
- ترک خردن سنگ ها، که بر اثر داغ شدن آن ها در روز زیر آفتاب، و سرد شدن آن ها در شب در طول سالیان دراز اتفاق می افتد.
- بر اثر رشد گیاهان، ریشه ی آن ها در زیر خاک گسترش پیدا می کند و باعث خرد شدن سنگ ها می شود. 
- در زمستان بر اثر یخ بستن آب در بین ترک های موجود در سنگ ها، سنگ ها خرد می شوند.

بعد از خرد شدن سنگ ها اغلب دچار تغییر شیمیایی می شوند. ذرات خرد شده سنگ ها ممکن است با اکسیژن هوا ترکیب شوند و و ترکیبات ناپایداری مانند زنگ آهن را به وجود بیاورند. علت سرخ رنگ بودن برخی از خاک ها وجود اکسید آهن در آن ها است.

عوامل زیادی در تشکیل خاک تاثیر گذار هستند که برخی از آن ها عبارتند از:
 سنگ مادر: در واقع منظور همان سنگ اولیه ای است که در اثر خرد شدن آن خاک یه وجود آمده است. 
زمان، هرچقدر که زمان تخریب سنگ ها بیشتر باشد، تغییرات سنگ های خرد شده کامل تر و بهتر انجام می شود.

محل تشکیل خاک: در نقاطی که صاف و مسطح هستند، سنگ های خرد شده فرصت بهتری برای انجام و تکمیل فعل و انفعالات لازم برای تبدیل به خاک را دارند، ولی در نقاطی که دارای شیب تند هستند، وجود آب و باران می تواند باعث جا به جایی خاک و سنگ های خرد شده شود.

آب و هوا: فراوانی آب باعث نفوذ در سنگ ها و یا شستشو و بردن خاک ها به نقاط دیگر می شود و این عمل همراه با رطوبت هوا سبب می شود که فرآیند تشکیل خاک تکمیل نشود.

اکنون می خواهیم بدانیم که خاک از چه مواد  و اجزایی تشکیل شده است؟

به طور کلی می توان مواد تشکیل دهنده خاک را به چهار بخش تقسیم کرد:
1- هوا: در خاک هوا وجود دارد، که این ها برای رشد گیاهان ضروری است. مقدار اکسیژن موجود در خاک از دی اکسید کربن کمتر است و دلیل آن این است که ریشه ی گیاهان برای رشد خود نیاز به مصرف اکسیژن دارند.
2- آب: در خاک آب نیز وجود دارد، در مواقع خشکی آب موجود در خاک از محل خود خارج می شود و به مصرف می رسد. این آب از آب باران و آب های زیرزمینی تشکیل شده است و وظیفه ی حمل مواد را در خاک به عهده دارد.
3- موجودات زنده: در خاک موجوداتی مثل باکتری ها، کرم ها، حلزون ها و قارچ ها وجود دارند که باعث تغییرات خاک می شوند.
4- مواد سخت: این مواد بعد از خرد شدن سنگ ها به مقادیر مختلف در خاک وجود دارند. مانند نمک.
در نوشتار بعدی به شرح نفوذ آب در خاک و تاثیر خاک در رشد گیاهان خواهیم پرداخت.

مرکز یادگیری تبیان، تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: مرجان سلیمانیان

توجه به نكات مطرح شده در این درس سبب خواهد شد كه شما حافظان گرانقدر ضمن ارتقای كیفیت محفوظاتتان، در ارائه محفوظات موفق تر باشید.

1- همیشه آماده باشید:
حافظان موفق، حافظانی هستند كه همواره بر محفوظاتشان تسلط داشته باشند؛ آماده ارائه آن ها باشند؛ و بتوانند در لحظات گوناگون از حفظشان استفاده بكنند.

2- آمادگی برای مسابقات:
یكی از عرصه های مهم ارائه محفوظات، مسابقات مختلف حفظ قرآن است كه خوشبختانه در سطوح و سنین مختلف و در سطح كشور برگزار می شود. آمادگی حافظان معمولاً در مسابقات بیشتر روشن می شود.
حافظ قوی و مسلط، حافظی نیست كه چند روز یا هفته قبل از برگزاری مسابقه ای، خود را آماده كند، بلكه حافظ مسلط، حافظی است كه اگر هر زمان بنا شد در مسابقه شركت كند، با كمترین زمانی خود را به بهترین وضعیت برساند.

3- شركت در كلاس حفظ و پاسخ گویی به محفوظات:
یكی از مسائلی كه بسیار مورد سفارش می باشد، انجام حفظ دسته جمعی و شركت مرتب در كلاس های دارالقرآن است. حفظ دسته جمعی و با حضور عده ای هم هدف سبب می شود:

1- انگیزه انسان برای ادامه كار افزایش یابد.
2- پشتكار انسان تقویت شود.
3- پرسش و پاسخ داخل و خارج كلاس موجب تقویت محفوظات شود.
4- حالت مسابقه و سبقت از هم كلاسی ها موجب پیشرفت بیشتر گردد.

4- راه رهایی از شك در ارائه محفوظات:
هر حافظی هنگام مرور محفوظات و به خصوص پاسخ گویی به آن ها ممكن است دچار شك و تردیدهایی بشود. آیا این آیه جلوتر بود یا آیه دیگر؟ این كلمه چه اعرابی داشت؟ این بخش آیه با « اِنّ » شروع می شود یا « اَنّ »؟ و سؤالاتی نظیر اینها.

ممكن است حتی طرح این سؤالات در ذهن تا حل آن كمتر از یك ثانیه طول بكشد. شاید شما هم به چنین وضعی دچار شده باشید! چه باید كرد؟

هم مبانی علمی مربوط به حافظه و هم تجربه اثبات می كنند كه در این موارد، معمولاً اولین چیزی كه به ذهن رسیده و می خواهد بر زبان جاری شود، صحیح است. نباید شك به خود راه داد و همان چیزی كه اول بار می خواهیم بخوانیم را بدون ترس بخوانیم.

5- حرف اول و آخر، كیفیت:
بارها تأكید كرده ایم، كیفیت را باید در رأس امور و سرلوحه برنامه حفظ و مرور قرار داد. افرادی كه كمیت را ترجیح می دهند نمی توانند حفظ خوبی داشته باشند. حفظی با كیفیت است كه تأثیر گذارتر و ماندگارتر است. حافظانی كه كل قرآن را در شش ماه حفظ كرده اند معمولاً در كمتر از شش سال آن را از دست داده اند، مگر افرادی كه پس از حفظ، با مرور دقیق و خوب، آن را تثبیت كرده باشند.

6- حفظ ترتیبی و موضوعی:
حفظ قرآن به ترتیب از اول تا آخر (و یا هر بخش پشت سر هم شامل یك یا چند سوره) حفظ ترتیبی است. در این نوع از حفظ، آیات به ترتیب قرآن به ذهن سپرده می شود.

نوع دیگری از حفظ وجود دارد كه در آن، آیاتی كه در باره موضوعات مختلف وجود دارد، به تفكیك موضوع به ذهن سپرده می شود. مثلاً حفظ آیاتی كه در باره عمل صالح یا بهشت هستند، حفظ موضوعی نامیده می شود. حفظ موضوعی به خصوص برای تفسیر و پرداختن به معنای آیات قرآن كریم مفید است.

اگر كسی آیات مربوط به موضوعات مختلف را حفظ كند لزومی ندارد به صورت ترتیبی هم كل قرآن را حفظ شده باشد مگر این كه تلاشی برای اتصال آیات هر سوره و تكمیل ارتباط بین آیات انجام دهد.

7- حفظ كامل و حفظ نسبی:
حفظ كامل یعنی حفظی كه با تسلط بر آیات و سوره ها انجام پذیرفته باشد و برای ارائه كامل محفوظات، تسلط وجود داشته باشد.
در مقابل، حفظ نسبی یعنی حفظی كه به صورت نسبی و نه كامل و دقیق انجام شده باشد. این حفظ هر چند برای ارائه كامل و مسابقه ای مناسب نیست، اما بسیاری از نتایج حاصل از حفظ كامل نظیر انس با قرآن در آن وجود دارد. چنان چه از كسی كه حافظ نسبی قرآن است مكان آیه ای را در قرآن بپرسیم می داند هر چند نتواند به طور دقیق و كامل، قبل و بعد از آن را بخواند.

8- حفظ ترجمه:
حافظ قرآن نیازی به حفظ ترجمه آیات ندارد. گفتیم برای تثبیت حفظ بهتر است ترجمه آیات را مطالعه كنیم. اما نیازی به حفظ ترجمه نیست زیرا ترجمه قرآن مثل خود قرآن نیست كه حفظ آن ثواب داشته یا موجب انس و تقرب به خدا شود.
نكته دیگر قابل توجه برای سطح تحصیلی راهنمایی و بالاتر این كه به جای حفظ ترجمه قرآن به فراگیری زبان قرآن و آشنایی با تفسیر بپردازید تا به طور اصولی و مبنایی، ترجمه و فهم را فراگیرید و هر جای قرآن را كه خواستید بتوانید درك كنید.

پرسش:
1- بین حفظ ترتیبی و موضوعی چه فرقی وجود دارد؟
2- سه فایده برای شركت در كلاس های حفظ ذكر كنید.
3- حفظ نسبی چه ارتباطی با حفظ كامل دارد؟
4- آیا لازم است حافظ قرآن به حفظ ترجمه نیز اقدام ورزد؟ اگر نه، چه راهی برای تسلط بر مفاهیم قرآن پیشنهاد می كنید؟

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: علی سرمدی

منبع: سایت رشد